خطبه شعبانيه، خطبه مهمي است در فضيلت و عظمت ماه مبارک رمضان که پيامبر(ص) در اواخر ماه شعبان ايراد کردند. حضرت امام رضا(ع) از پدرش و ايشان از جدش نقل کرده اند که امام علي(ع) چنين فرمودند: در روزي از روزهاي آخر شعبان و در آستانه ماه مبارک رمضان رسول خدا(ص) خطبه مهمي خواندند. اين خطبه (که با مناجات شعبانيه نقل شده از اميرمومنان متفاوت است) به چندين فراز مهم و کاربردي، تقسيم مي شود که در اينجا به اختصار به آن اشاره مي شود:
اي مردم! به درستي که ماه خدا به برکت و رحمت و آمرزش به شما روي آورده؛ ماهي که نزد خدا بهترين ماه ها و روزهاي آن بهترين روزها وشب هاي آن بهترين شب ها و ساعات آن بهترين ساعت هاست.
و آن ماهي است که در آن به مهماني خدا خوانده شده و از جمله اهل کرامت خداوند محسوب شده ايد.
نفس هايتان در آن تسبيح است، خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن پذيرفته و دعايتان اجابت شده است.
پس با نيت هاي درست و دل هاي پاک، از پروردگارتان بخواهيد تا براي روزه داري در اين ماه و تلاوت کتاب خويش، توفيقتان دهد چرا که بدبخت، کسي است که در اين ماه بزرگ، از آمرزش الهي محروم بماند.
با گرسنگي و تشنگي خود در اين ماه، گرسنگي و تشنگي قيامت را ياد کنيد.
به نيازمندان صدقه بدهيد.
به بزرگان خود احترام بگذاريد و بر کوچک هايتان ترحم و به بستگانتان نيکي کنيد.
زبانتان را نگه داريد (زبان خود را از گفتار ناپسند و زشت نگه داريد)
چشم هايتان را از آنچه نگاه به آن حلال نيست، بپوشانيد.
گوش هايتان را از آنچه شنيدنش حلال نيست، فرو بنديد.
به يتيمان مردم، محبت کنيد تا بر يتيمان شما محبت ورزند.
از گناهانتان به پيشگاه خداوند توبه کنيد.
در هنگام نماز، دستانتان را بر آستان او به دعا بلند کنيد که آن هنگام خداوند با نظر رحمت به بندگانش مي نگرد و هرگاه با او مناجات کنند، پاسخ شان مي دهد و چون او را صدا بزنند، جوابشان مي گويد و چون او را بخوانند، اجابتشان مي کند.
اي مردم! جان هاي شما در گرو کارهاي شماست، پس با آمرزش خواهي از خداوند، آن ها را آزاد سازيد؛ و پشت هاي شما از بار گناهانتان سنگين است، پس با طولاني کردن سجده هاي خود، آن ها را سبک کنيد. بدانيد که خداوند که يادش والاست به عزت خود سوگند خورده است که نمازگزاران و سجده کنندگان را عذاب نمي کند و در روزي که مردم در پيشگاه پروردگار جهانيان براي حساب مي ايستند، آنان را با آتش هراسان نمي سازد.
اي مردم؛ هر که از شما در اين ماه، روزه داري را افطار دهد پاداش او براي آن، نزد خدا، به اندازه پاداش آزاد کردن يک برده است و باعث آمرزش گناهان گذشته او مي شود. برخي اصحاب گفتند: يا رسول ا...، همه ما قادر به انجام آن نيستيم، حضرت فرمودند: با افطار دادن روزه داران، از آتش جهنم بپرهيزيد اگرچه به نصف دانه خرما و يا به يک جرعه آب باشد.
اي مردم! هرکس اخلاقش را در اين ماه، نيکو سازد، براي او وسيله عبور از صراط خواهد بود، در آن روز که گام ها بر صراط مي لغزد.
و هر کس در اين ماه بر زيردستان خود آسان بگيرد، خداوند حساب او را سبک خواهد گرفت و هر کس در اين ماه، شر خود را از ديگران بازدارد، خداوند در روز ديدارش، غضب خويش را از او باز خواهد داشت.
و هر که در اين ماه به خويشاوند خود نيکي کند، در روز ديدار، خداوند با رحمتش به او نيکي خواهد کرد و هر کس در اين ماه از خويشان خود ببرد خداوند در روز ديدار، رحمتش را از او قطع خواهد کرد.
و هر کس در آن، نماز مستحبي بخواند، براي او دوري از آتش، نوشته مي شود. و هر کس واجبي را در آن ادا کند، پاداش کسي را دارد که هفتاد واجب را در ماه هاي ديگر ادا کرده است.
و هر کسي در اين ماه، بر من زياد صلوات بفرستد، خداوند کفه ميزان عمل نيک او را در قيامت سنگين مي کند.
و هر کس در آن، آيه اي از قرآن تلاوت کند؛ پاداش کسي را دارد که در ماه هاي ديگر ختم قرآن کرده است.
اي مردم! در اين ماه، درهاي بهشت بازند. پس از پروردگارتان بخواهيد که آن ها را بر شما نبندد و درهاي دوزخ بسته اند پس از پروردگارتان بخواهيد که آن ها را بر شما نگشايد.
امام علي(ع) مي فرمايند من برخاستم و گفتم: اي پيامبر خدا! برترين کارها در اين ماه چيست؟ فرمودند: برترين کارها در اين ماه، پرهيز از حرام هاي الهي است.
پس گريست؛ گفتم: اي پيامبر خدا سبب گريه شما چيست؟ فرمودند: علي جان، گريه من براي اين است که در اين ماه در حالي که به نماز ايستاده اي فرق سرت به دست شقي ترين انسان ها شکافته و محاسن شريف تو به خون خضاب مي شود...